Իսրայելը հիմա, առավել ևս քան երբևէ, պետք է ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը — մեկնաբանություն։ Լայն հեռանկար։ Եթե Իսրայելը ցանկանում է միջազգային հարթակում ճանաչվել որպես ողջախոհության և օրինական բարոյականության ձայն, նա պետք է մի կողմ դնի էգոն և ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը: ԹԱՄԱՐ ՈՒՐԻԵԼ-ԲԻԻՐԻ, ՀՈՒՆԻՍԻ 28, 2024 10:31
Այս շաբաթ Հայաստանը միակողմանիորեն ճանաչեց պաղեստինյան պետականությունը՝ դառնալով ապրիլից ի վեր իններորդ երկիրը, որը դա արեց՝ որպես ուղիղ պատասխան Իսրայել-Համաս պատերազմին:
Հայաստանի Արտաքին գործերի նախարարությունը նշել է, որ «Գազայի հատվածում աղետալի հումանիտար իրավիճակը և շարունակվող ռազմական հակամարտությունը միջազգային քաղաքական օրակարգում կարգավորում պահանջող առաջնային խնդիրներից են»։
Իսրայելի և Հայաստանի հարաբերություններն արդեն բավական ժամանակ լարված են. Ի վերջո, դա պայմանավորված է մի քանի գործոններով:
Առաջինը Լեռնային Ղարաբաղի զինված հակամարտության պայմաններում Ադրբեջանին պաշտպանական համակարգերի միջոցով Իսրայելի աջակցության խնդիրն է։
Ստոկհոլմի Խաղաղության հարցերով հետազոտությունների միջազգային ինստիտուտի 2021 թ․ զեկույցի համաձայն, Իսրայելը եղել է Ադրբեջանի զենքի մատակարարման 69%-ի սկզբնաղբյուրը զեկույցի հրապարակմանը նախորդած հինգ տարիների ընթացքում։
Ըստ Middle East Eye-ի, Ադրբեջանը կարողացել է օգտագործել նաև իսրայելական խափանիչ — համակարգ հայկական «Իսկանդեր» բալիստիկ հրթիռը խոցելու համար։
Իսրայելում Հայաստանի դեսպան Արման Հակոբյանը անցյալ սեպտեմբերին՝ հոկտեմբերի 7-ի սպանդից ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ, The Jerusalem Post-ին ասել էր, որ Ադրբեջանը օգտագործում է իսրայելական զենքը՝ Լեռնային Ղարաբաղի վրա իր իշխանությունը պահպանելու համար, այդ թվում՝ խաղաղ բնակչության դեմ։
Այնուհետև նա Post Post-ին ասել է, որ իր կարծիքով Իսրայելը Հայաստանը չի ընդգրկում «իր օրակարգում»:
Իսրայելը մոռացե՞լ է Հայաստանի մասին.
«Մենք հադիսատես ենք դարձել մեծ ռազմական համագործակցության. Ադրբեջանը միլիարդավոր դոլարների իսրայելական զենք է գնում, և կա համագործակցություն ռազմական պաշտպանության և հետախուզության ոլորտում», — ասաց նա: «Ադրբեջանական Silk Way Airlines ավիաընկերությունը հաճախակի թռիչքներ է կատարում Իսրայել՝ զենք ներկրելու նպատակով։ Մինչ այս վերջին էսկալացիան, Իսրայելից ուղիղ չվերթ է իրականացվել Գյանջա քաղաք, որը գտնվում է Լեռնային Ղարաբաղից անմիջապես հյուսիսում», — ասաց նա։
«Ցանկացած երկիր կարող է զենք վաճառել և գնել։ Խնդիրն այն է, որ այդ զենքերը հայտնվում են մեր սահմաններին ու կրակում խաղաղ քաղաքացիների վրա»։
Այն ժամանակ նա ասաց, որ իր կարծիքով Իսրայելի հասարակությունը տրամադրված չէ ընդդեմ Հայաստանի: Նա ճիշտ է, և դա հաջորդ կետն է՝ գլխավորը։
ԻՍՐԱՅԵԼԸ պաշտոնապես չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը.
Ցեղասպանության ճանաչման բացակայությունը լարվածություն է առաջացնում հարաբերություններում
1982 թվականի գարնանը Երուսաղեմում և Թել Ավիվում տեղի ունեցած Հոլոքոստի և Ցեղասպանության վերաբերյալ առաջին միջազգային համաժողովից առաջ Թուրքիան պահանջեց չեղարկել Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված վեց նստաշրջանները և բացառել հայախոս մասնակիցների ներկայությունը։ Նրանք սպառնացին դադարեցնել Իրանից և Սիրիայից փախած հրեաների պաշտպանությունը, եթե Իսրայելի կառավարությունը չենթարկվի։
Թուրքիան բավական երկար ժամանակ է ինչ Իսրայելի դաշնակիցը չէ։ Թեև հարաբերությունները լարված էին, ինչը թեման դարձնում էր նուրբ, Իսրայելն այժմ շատ հեռու է Թուրքիային բարեկամ լինելուց, հատկապես հաշվի առնելով ՀԱՄԱՍ-ին աջակցելու տարօրինակ պնդումները, որոնք հնչեցրել է Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդ պետությունը:
Ասվածը նշանակում է, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումից խուսափելը Թուրքիայի հետ դիվանագիտական ճակատում շահերի բախում չէ:
2023 թվականի դրությամբ աշխարհի շուրջ 34 երկրներ ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը։
Իսրայելը, որը կազմված է ցեղասպանություն, ջարդեր և տառապանքներ վերապրած մարդկանցից, դեռևս չի արել դա:
Իսրայելցի օրենսդիրներն ու ակտիվիստները տարիներ շարունակ պայքարում են այս ճանաչման համար:
Լայնորեն ընդունված է, որ Հայոց ցեղասպանության մեղավորները հիմնականում խուսափել են պատժից։ Ադոլֆ Հիտլերը կարծում էր, որ կարող է անհետևանք իրականացնել իր վայրագությունները, որպես արդարացում ներկայացնելով հայերի նկատմամբ ձեռնարկված քայլերի բացակայությունը:
Ժամանակն է, որ Իսրայելը միանա Արևմուտքին
Մի քանի տարի առաջ նախագահ Ջո Բայդենի կողմից ԱՄՆ-ի ճանաչումից հետո Իսրայելը դանդաղ, բայց հաստատապես դառնում է փոքրամասնություն արևմտյան երկրների մեջ:
Ադրբեջանամետ հեղինակները հաճախ փորձում են Հայաստանը ներկայացնել որպես ադրբեջանցիների դեմ իրականացված վայրագությունների պատասխանատու՝ ցեղասպանության համար բազմաթիվ մեղադրանքների տեղիք տալով։ Երկու կողմերն էլ ձգտում են համոզել Իսրայելին և իսրայելական լրատվամիջոցներին ընդունել իրենց համապատասխան մեղադրանքները:
Այս շաբաթ պաղեստինյան պետականության ճանաչման մասին մեր լուսաբանումից հետո ընթերցողներից մեկը նշեց․ «Բարոյական չէ, որ Իսրայելը շարունակում է ժխտել Հայոց ցեղասպանությունը և օգտագործել 1,5 միլիոն հայերի մահը որպես քաղաքական մահակ՝ դիվանագիտության մեջ և միջազգային հարաբերություններում»:
Նա, անշուշտ, չի սխալվում: Ցեղասպանության ճանաչումը, որը պարզ է «ցեղասպանության» հիմնական սահմանում ունեցող յուրաքանչյուրի համար և Օսմանյան կայսրության ձեռքով սպանված միլիոնավոր մարդկանց հստակ տվյալները, չպետք է համընկնի ոտնաթաթերի վրա դիվանագիտական խաղերի հետ:
Եթե Իսրայելը ցանկանում է միջազգային հարթակում իրեն ճանաչեն որպես ողջախոհության և օրինական բարոյականության ձայն, նա պետք է վարվի բարոյական կերպով։
Էգոն մի կողմ դրեք։ Ճանաչեք Հայոց ցեղասպանությունը.
Հոդվածի հեղինակը The Jerusalem Post թերթի գլխավոր խմբագրի տեղակալն է։
